เลื่อนขากรรไกร

การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร (Mandibular Osteotomy, Corrective Jaw Surgery)

          เป็นการผ่าตัดเพื่อปรับการทำงานของกระดูกขากรรไกรและฟันที่ผิดปกติให้อยู่ในตำแหน่งที่สามารถทำงานได้ดีขึ้น การผ่าตัดขากรรไกรต้องทำร่วมกับการจัดฟัน ต้องมีการวางแผนการทำงานร่วมกันระหว่างศัลยแพทย์ช่องปากและขากรรไกร กับทันตแพทย์จัดฟัน การผ่าตัดขากรรไกรสามารถทำได้ โดยผู้หญิงหลังอายุ 14-16 ปี ผู้ชายหลังอายุ17-21 ปี  นอกจากนี้ การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรยังเป็นการปรับรูปหน้า และ คางที่ยื่นมากเกินไป  หรือ แนวฟันบนที่ยุบมากเกินไป ให้เข้าสู่สมดุลของกราม และคาง ทำให้ใบหน้าสวยงามได้สัดส่วนอีกด้วย

ประโยชน์การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร

1. ช่วยในการกัด และการขบเคี้ยวของฟันดีขึ้น
2. แก้ไขปัญหาการกลืน และการพูดไม่ชัด เนื่องจากการสบฟันไม่ปกติ
3. ลดปัญหาการแตกหักของฟันเวลาขบเคี้ยว
4. ทำให้การสบฟันหน้าดีขึ้น
5. ทำให้ใบหน้า คาง กราม และขากรรไกรดูสมดุล สวยงาม
6. ทำให้ริมฝีปากปิดฟันบนฟันล่างได้พอเหมาะพอดี
7. แก้ไขปัญหา Sleep apnea และ การนอนกรน ได้ดีขึ้น

การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร

          ทันตแพทย์จัดฟันต้องมีการเตรียมการจัดฟันไว้ให้ศัลยแพทย์กราม และขากรรไกรอย่างน้อย 12 เดือน เพื่อจัดตำแหน่งของฟันให้พอดีกับที่ทางศัลยแพทย์จะตัด จึงต้องมีการปรึกษาในแต่ละเคสกันตลอดเวลาจนพร้อม เมื่อถึงวันนัดผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร ทันตแพทย์จัดฟันจะทำงานร่วมกับศัลยแพทย์ขากรรไกรและช่องปาก ระหว่างนั้นจะมีการเอ็กซเรย์ พิมพ์ฟัน และทำความสะอาดฟันไว้ให้พร้อม 

          การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร จะทำโดยศัลยแพทย์ช่องปากและขากรรไกร (Oral and Maxillo Facial Surgeon)  ภายใต้การดมยาสลบที่โรงพยาบาล ระยะเวลาในการผ่าตัดประมาณ 2-4 ชั่วโมง พักฟื้นอยู่ที่โรงพยาบาลประมาณ 2-4 วัน

ขั้นตอนการผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร

ขั้นตอนที่ 1    ดมยาสลบ
ขั้นตอนที่ 2    เปิดแผล

          ตำแหน่งแผลผ่าตัด อยู่ภายในช่องปากตามแนวขากรรไกร ศัลยแพทย์จะตัดกระดูกขากรรไกรบน หรือล่าง เลื่อนเข้า หรือเลื่อนออก ให้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสมของฟันบน และฟันล่าง แล้วใส่แผ่น plate และ สกรูตัวเล็กๆ เพื่อยึดกระดูกให้ติดกัน  บางเคสอาจจะต้องการเสริมกระดูกเพิ่ม โดยอาจจะเอามาจากกระดูกก้นซี่โครงมาใช้ การผ่าตัดขากรรไกรอาจจะทำร่วมกับการตัดกราม หรือคางด้วยเพื่อให้เกิดความสวยงามและความสมดุลบนใบหน้า

ขั้นตอนที่ 3    เย็บปิดแผล

ระยะเวลาในการผ่าตัดประมาณ  2-4 ชั่วโมง พักฟื้นอยู่ที่โรงพยาบาลประมาณ 2-4 วัน

การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร มี 2 แบบ คือ

1. การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรบน ( Upper Mandibular Osteotomy )
2. การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรล่าง ( Lower Mandibular Osteotomy )

1. การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรบน (Upper Mandibular Osteotomy)

รูปที่ 1. การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรบน 

          การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรบนเพื่อแก้ปัญหาการสบฟันหน้ากราม ไม่เป็นไปตามปกติโดยขากรรไกลบนยื่นออกไปมากเกินไปหรือ Open Bite ลักษณะฟันหน้าบน และล่างเปิดห่างจากกันขณะสบฟัน ถ้าไม่ทำการรักษาอาจทำให้การกัดอาหารไม่ขาด ออกเสียงไม่ชัด มีลักษณะการกลืนที่ผิดปกติ และเกิดการพัฒนาใบหน้าในแนวดิ่งมากกว่าปกติ ถ้าเป็นไม่มากสามารถแก้ไขได้ด้วยการจัดฟัน แต่ถ้าเป็นมากการจัดฟันอย่างเดียวไม่เพียงพอจึงจำเป็นต้องผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรเข้าไป หรือบางครั้งอาจจะมีการเลื่อนขากรรไกรบนออกมากเพื่อให้พอดีกับขากรรไกรล่างก็ได้ ขึ้นอยู่กับฟันของแต่ละบุคคล

          การผ่าตัดขากรรไกรบนศัลยแพทย์จะตัดกระดูกเหนือรากฟัน สามารถวางแผนจากคอมพิวเตอร์หรืออาจะเอ็กซเรย์เพื่อให้ตัดได้ในตำแหน่งที่เหมาะสม ในระหว่างการผ่าตัดศัลยแพทย์จะตัดกระดูกแล้วตัดกระดูกส่วนเกินออกจะยึดด้วยกระดูกขากรรไกรด้วยสกูร และ Plat

2. การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรล่าง (Lower Mandibular Osteotomy)

รูปที่ 2. การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรล่าง

รูปที่ 3. การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรล่าง 

          เพื่อปรับขากรรไกรล่างที่ยื่นออกมาให้เข้าไปหรือถอยขากรรไกรล่างออกมาให้พอดีสมดุลกับขากรรไกรบนโดยศัลยแพทย์จะตัดกระดูกบางส่วนของขากรรไกรหลังฟันกรามทั้งสองข้างแล้วเลื่อนออกหรือเข้าและให้สกูรและ Plat 

การดูแลหลังผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร

• หลังการผ่าตัดวันแรก ให้จิบน้ำให้เยอะๆ เพื่อให้แผลในปากสะอาด และ ป้องกันการขาดน้ำ
• ประคบเย็นข้างแก้ม  3-4  วันหลังผ่าตัด เพื่อลดปวดและบวม
• จะต้องรับประทานอาหารอ่อนอย่างน้อย 1 เดือน
• นอนหมอนสูงเพื่อให้ยุบบวมเร็วขึ้น
• หลังผ่าตัดอาทิตย์แรก ใช้หลอดดูดอาหารเหลวใสเช่น นม น้ำข้าว ซุปใส ที่มีคุณค่าทางอาหารสูง แล้วดูดน้ำล้างปากให้สะอาด
• จะต้องรับประทานอาหารอ่อนอย่างน้อย 1 เดือน
• คนไข้จะมียางเกี่ยวไว้ระหว่างฟันบน และ ฟันล่างเพื่อควบคุมตำแหน่งการสบฟัน เวลารับประทานอาหารอ่อน สามารถถอดออกได้ เมื่อทานอาหารเสร็จแล้วให้ใส่เหมือนเดิม
• หลังผ่าตัดอาทิตย์แรก หลีกเลี่ยงการอ้าปากกว้าง
• ทำความสะอาดในปากด้วยน้ำยาบ้วนปากบ่อยๆ
• หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่
• รับประทานยาแก้ปวดสม่ำเสมอ
• ไปพบแพทย์ตามนัดทุกครั้งเพื่อติดตามผลการผ่าตัด

การพักฟื้นหลังผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร

          กลับไปทำงานตามปกติ หลังผ่าตัด 3 อาทิตย์ แผลจะหายดี หลังผ่าตัด 6-12 อาทิตย์ ออกกำลังกายได้หลังผ่าตัด 1 เดือน

ความเสี่ยง และ ภาวะแทรกซ้อน ของการผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร

          การผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรโดยทั่วไปจะปลอดภัยถ้าทำด้วยศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านกรามและขากรรไกร และทำงานร่วมกับทันตแพทย์จัดฟันแต่อย่างไรก็ตามการผ่าตัดเลื่อนขากรรไกรอาจมีความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นได้แก่

• การสูญเสียเลือด( Bleeding)
• ติดเชื้อ ( Infection)
• เส้นประสาท ฉีกขาด บอบช้ำ ( Nerve Injury )
• ขากรรไกรแตกหัก( Mandible Broken)
• การกลับมาเลื่อนเข้าที่เดิมของขากรรไกร
• ปัญหาการเจ็บปวด ขณะขบเคี้ยว ( Pain )
• อาจต้องผ่าตัดใหม่ ถ้ามีปัญหาในเรื่องของการสบฟันหรือข้อต่อ TMJ  ( Re-surgery)
• อาจจะมีการรักษารากฟันตามมาเพราะในระหว่างการผ่าตัดอาจจะมีรากฟันบางซี่ยาวมาก การตัดเลื่อนขากรรไกรอาจจะไปโดนลากฟันได้ ซึ่งอาจจะมีโอกาสกลับมารักษารากฟันได้
• สูญเสียบางส่วนของกระดูกขากรรไกร( loss bone )
• จะปวด และบวม มากน้อยขึ้นอยู่แต่ละบุคคล ใช้ยาแก้ปวด
• มีปัญหาเกี่ยวกับการกินอาหาร  ในช่วงแรกหลังผ่าตัด 2-3 เดือนแรก เพราะกระดูกขากรรไกรที่ผ่าตัดใส่สกูรไว้ยังไม่แข็งแรงมาก ไม่สามารถขบเคี้ยวอาหารตามปกติได้จะต้องรับประทานอาหารอ่อนอาจจะเกิดการขาดสารอาหารได้จึงต้องการอาหารเสริมมาช่วย
• ใช้เวลาในการยุบบวมเพื่อปรับรูปหน้าใหม่

ผลการผ่าตัดเลื่อนขากรรไกร

• ทำให้รูปหน้าสมส่วนดีขึ้น
• การทำงานของฟันดีขึ้น
• ทำให้การหลับ การหายใจ การเคี้ยว การกลืนดีขึ้น
• การพัฒนาการออกเสียงดีขึ้น
• ช่วยให้ใบหน้าเกิดความ สมดุล สวยงาม มีความมั่นใจมากขึ้น